Erzurumlu Ibrahim Hakkı Divanı

Erzurumlu ibrahim Hakkı Efendi Osmanlı coğrafyasının XVIII. asırda yetiştirdiği en namlı isimlerden biridir. Fizik dünyaya olan güçlü merakının ve derin bilgisinin sonucunda ortaya koyduğu Mârifetnâme bu şöhretin aslî sebebidir. Bu eser; temel bilimleri modern yanları ile tanıtan bir ansiklopedi temel dinî meseleler için bir tür ilmihâl beden özelliklerinden karakter tahlili kas seğirmelerinden gelecek tayini rüyada görülen şeylerin adının baş harflerinden tabiri gibi yaklaşımlar için ilginç bir kaynak sosyal hayatın farklı aşamalarında karşılaşılabilecek günlük problemler için pratik çözümler sunan bir nasîhat-nâme hasılı okurun aklına gelebilecek hemen her soruya cevap vermek emelini taşıyan bir halk kitabıdır. Eserde hem modern bilimler hem de temel İslam bilimleri açısından değerlendirme ve yorumlara açık hususların yer aldığı dikkatlerden uzak tutulmamalıdır.
İbrahim Hakkı'nın adını duyuran ikinci sebep ise sûfîliği ve bunun mükemmel beratı olan şiirleridir. O şiirler ki bir kısmı elden ele dilden dile dolaşmış; sadece tekke muhitinde değil gönül dostlarının bir araya geldiği meclislerde bile huşu içinde söylenmiştir. En tanınmış ilahisi olan "Mevlâ görelim neyler "in segah makamındaki bestesini bilmeyen yoktur; hüseynîden bestelenen "Akıbet" gazeli dillerdedir; "Gecelerde" gazeli Urfa'da hâlâ okunur; Dersaâdet'teki Zekâi Dede bile onun iki ilahisini hicaz ve acemaşirandan bestelemiştir. İşte elinizde tuttuğunuz bu mütevazı kitap böyle kıymetli bir zatın dîvânının tamamını ve kitaplarına serpiştirilmiş hâlde kalan şiirlerinden seçilen örnekleri bir araya getirmek iddiasındadır. Bunun için dîvânın matbu nüshası (İst. 1263 Dârü't-tıbâa-ti'1-âmire) yanında yazma nüshaları (bilhassa Süleymaniye Ktbh. Esad Efendi Yz. 2628) ve yeni harflerle yapılan neşirler kullanılmıştır.